Vorige week echter dook op sociale media alweer een verhaal op dat de recyclagebakken voor PMD, restafval en papier aan het einde van de rit opnieuw in éénzelfde, ongesorteerde zak gekieperd worden. Dat gebeurde in een treinstation. Het vervolg laat zich raden.
Welnu, wist u dat ook bij geneesmiddelen een soortgelijk fenomeen optreedt?
Sinds twintig jaar wordt de Belg aangemoedigd zijn vervallen en ongebruikte geneesmiddelen naar zijn vertrouwde apotheek terug te brengen. Bij het uitkuisen van ons medicijnkastje scheiden we dan thuis vooraf netjes de verpakkingsdoosjes en bijsluiters van de blisters en de tabletten. Het zakje met de vervallen pillen, de zalfjes en flesjes geneesmiddelenrestanten overhandigen we dan aan de apotheker. Deze groepeert ze in een speciale doos en geeft ze op zijn beurt terug aan zijn leverancier. Als patiënt gaan we vervolgens huiswaarts met een goed gevoel.
Maar wat gebeurt er eigenlijk met die vervallen en ongebruikte geneesmiddelen?
De realiteit is ontluisterend: ze worden vervoerd naar een gewone verbrandingsoven… waar ze samen met het huishoudelijke restafval worden verwerkt. Niks te sorteren aan het einde van de keten dus. Dat anno 2017 vervallen en ongebruikte geneesmiddelen samen met het gewone huishoudelijke afval verbrand worden in dezelfde installaties, is overigens niet eens verwonderlijk: vervallen of ongebruikte geneesmiddelen die afkomstig zijn van de gezinnen, zijn voor het milieu op zich niet gevaarlijker dan de rest van het gewone huishoudelijke afval. De Europese afvalstoffencatalogus is hierover trouwens zeer duidelijk.
Twintig jaar en meer geleden lagen de kaarten echter anders. Een groot deel van het huishoudelijke afval werd toen nog gestort, in de plaats van verbrand. Met alle risico’s vandien voor insijpeling in de bodem en hier en daar het fenomeen van arme stakkers die deze storten kwamen afschuimen. Toen was er dus wel degelijk een reden om een aparte ophaling te organiseren van vervallen en ongebruikte geneesmiddelen.
Maar nu, twintig jaar later, kunnen we ons afvragen of het niet beter is tabula rasa te doen?
Op de eerste plaats voor het milieu zelf. Want de selectieve ophaling zoals die vandaag georganiseerd wordt, heeft finaal een grotere belasting voor het milieu tot gevolg (transport naar de apotheker, speciale dozen, tussentijdse opslag bij de leverancier, apart transport naar de verbrandingsoven). De burger kan perfect en met een gerust geweten voor het milieu zijn vervallen en ongebruikte geneesmiddelen behandelen zoals de rest van het huishoudelijke afval: verpakkingen en bijsluiters horen bij het oude papier, lege flessen moeten naar de glasbol en de rest in de grijze huisvuilzak. Het afschaffen van de selectieve ophaling zal ook een einde maken aan de misbruiken ervan: uit steekproefcontroles blijkt steevast dat meer dan een derde van het afval dat in dit circuit terechtkomt, hoegenaamd niets met geneesmiddelen te maken heeft. En laat ons er niet om malen: het feit dat de ophaling thans apart georganiseerd wordt, brengt voor de sector extra uitgaven en heel wat administratieve en juridische rompslomp met zich mee. Geld en middelen die veel beter zouden kunnen besteed worden, in het voordeel van de patiënt.
“Maar kan het dan toch niet zinvol zijn die ongebruikte geneesmiddelen apart in te zamelen om humanitaire redenen?”, vraagt u zich af. Op het eerste zicht lijkt dit een lovenswaardig idee, maar de werkelijkheid is ontnuchterend. Als een geneesmiddel terugkomt uit een apothekerskastje, bestaat er geen enkele waarborg meer over de kwaliteit ervan: Werd het wel goed bewaard? In de juiste temperatuur? Kwam het niet in de verkeerde handen terecht? Etc., etc. En wat bijvoorbeeld te doen met zalftubes die half gebruikt zijn? De ervaring heeft dan ook geleerd dat voor dergelijke humanitaire initiatieven – hoe goed bedoeld ook – de kosten groter zijn dan de baten. Vandaar dat zowel de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie als de formele wetgeving in dezelfde richting gaan en dit soort systemen – terecht – afwijzen.
Tot slot nog dit
De grootste uitdaging voor de gezondheidszorg bestaat erin deze voor iedereen toegankelijk te houden. Hetgeen onder meer betekent dat iedere euro die eraan besteed wordt, zo kosteneffectief mogelijk moet uitgegeven worden. Het goede en oordeelkundige gebruik van geneesmiddelen maakt hiervan een belangrijk onderdeel uit. Hierop moeten wij onze middelen inzetten, meer nog dan vandaag het geval is. De huisapotheker moet hierin een centrale rol blijven spelen. Maar laat ons tegelijk stoppen met acties die historisch hun nut bewezen hebben maar nu enkel nog illusies in stand houden.
Joris Van Assche
Managing Director
jva@medaxes.be
Pieter Boudrez
Public Affairs Director
pb@medaxes.be